کد مطلب:268 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:268
احکام دفاع و جهاد
جهاد از واجبات دین و دری از درهای بهشت است كه خداوند آن را برای اولیای خود گشوده است(1) و در جهت حفظ كیان اسلام و امنیت مسلمانان و دفاع در مقابل هجوم كافران و ناپاكان و یاری مستضعفان مورد تأكید قرآن و معصومان(علیهم السلام) قرار گرفته است، و امّتی كه از جهاد روی گردانند، جامه ذلّت و خواری و ردای بلا و گرفتاری بپوشند و با حقارت و پستی از انصاف و عدالت محروم شوند.
(مسأله 2186) جهاد بر دو نوع است: «ابتدایی» و «دفاعی». «جهاد ابتدایی» آن است كه مسلمانان به منظور دعوت كفّار و مشركین به اسلام و عدالت و یا جلوگیری از نقض پیمان اهل ذمّه یا طغیان باغیان (شورشیان مسلح) بر امام واجب الطّاعه مسلمین، نیروی نظامی به مناطق آنان گسیل دارند. در حقیقت هدف از جهاد ابتدایی كشور گشایی نیست، بلكه دفاع از حقوق فطری انسان هایی است كه توسّط قدرت های كفر و شرك و طغیان از خدا پرستی و توحید، عدالت و شنیدن و پذیرش آزادانه احكام خداوند محروم شده اند. ولی «جهاد دفاعی» زمانی است كه دشمن به مرز و بوم مسلمانان هجوم آورد و قصد تسلّط سیاسی یا فرهنگی و اقتصادی نسبت به آنان داشته باشد; و ممكن است جهاد در برابر باغیان در زمانی كه به حمله مسلحانه دست زده اند نیز جهاد دفاعی محسوب گردد.
(مسأله 2187) شركت در جهاد بر كسی واجب است كه بالغ، عاقل، مرد و آزاد باشد، و نابینا، پیر، زمین گیر و مبتلا به بیماری نباشد كه نتواند وظیفه اش را انجام دهد.
(مسأله 2188) گریختن از صحنه جهاد جایز نیست; مگر این كه ترك صحنه جهاد به منظور جا به جایی از جبهه ای به جبهه دیگر یا برای تدارك نیروی بیشتر باشد.
ــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ وسائل الشیعة، كتاب الجهاد، باب اوّل از ابواب «جهاد العدو»، حدیث 13.
[351]
(مسأله 2189) اگر ادامه جهاد نیاز به به كمك های مادی داشته باشد، بر همه كسانی كه تمكن مالی دارند واجب است به قدر توانایی كمك نمایند.
(مسأله 2190) شركت در جهاد ابتدایی یا دفاعی واجب كفایی است; پس اگر افراد به اندازه كافی شركت نكنند، بر همه كسانی كه شرایط آن را داشته باشند واجب است كه به جهاد بروند.
(مسأله 2191) اگر پدر و مادر، فرزند خود را از شركت در جهاد ابتدایی یا دفاعی نهی نمایند، در صورتی كه جهاد بر او واجب عینی باشد نهی آنان تأثیری ندارد و باید در جهاد شركت كند; ولی اگر جهاد بر او واجب كفایی باشد و نیروی كافی در جبهه حضور داشته باشد، چنانچه شركت در جهاد موجب اذیت و آزار پدر و مادر باشد، مخالفت با آنان جایز نیست.
(مسأله 2192) اگر دشمن بر سرزمین مسلمانان و سرحدّات آن هجوم نماید، بر همه مسلمانان واجب است به هر وسیله ممكن و نثار جان و مال از آن دفاع كنند، و در دفاع به اجازه حاكم شرع نیازی نیست.
(مسأله 2193) بر مسلمانان واجب است نقشه هایی را كه بیگانگان برای سلطه بر كشورهای اسلامی یا سلطه سیاسی اقتصادی، نظامی و یا فرهنگی بر آنان كشیده اند برهم زده و از سلطه آنان پیشگیری كنند.
(مسأله 2194) اگر بیگانگان از راه های مختلف مانند فرستادن امواج رادیویی یا تلویزیونی یا ماهواره ای و مانند آن در صدد ضربه زدن به اعتقادات و فرهنگ مسلمانان باشند، دفاع از فرهنگ و اعتقادات اسلامی بر هر مسلمانی واجب است; و شایسته است از راه تقویت فرهنگ و اعتقادات مسلمانان واستفاده از فراورده های علمی از ضربه زدن دشمن به آن جلوگیری شود، و از راه های دیگر ـ مگر در موارد ضرورت ـ استفاده نشود.
(مسأله 2195) اگر در روابط سیاسی بین دولت های اسلامی و سایر دولت ها، خوف آن باشد كه بیگانگان بر ممالك اسلامی تسلّط پیدا كنند ـ چه تسلّط سیاسی و چه اقتصادی باشد ـ لازم است بر مسلمانان كه با این نحو روابط مخالفت كنند، و دول اسلامی را به قطع این گونه روابط الزام كنند.
(مسأله 2196) اگر در روابط تجاری با بیگانگان خوف آن باشد كه به بازار مسلمین
[352]
صدمه اقتصادی وارد شود و موجب استثمار تجاری و اقتصادی گردد، قطع این گونه روابط واجب است و این نحو تجارت حرام است.
(مسأله 2197) انعقاد پیمان های سیاسی و تجاری بین یكی از دول اسلامی و اجانب كه مخالف مصلحت اسلام و مسلمانان باشد، جایز نیست و اگر دولتی اقدام به آن نمود، بر سایر دول اسلامی واجب است با وسایل ممكن آن را به قطع چنین رابطه ای الزام كنند.
(مسأله 2198) روابط تجاری و سیاسی با دولت هایی كه در حال جنگ با اسلام و مسلمانان هستند در صورتی كه موجب تقویت آنان گردد، جایز نیست، وبر مسلمانان لازم است كه به هر نحو ممكن است با این نحو روابط مخالفت كنند و بازرگانانی كه با آنان و عمّال آنان روابط تجاری دارند، خائن به اسلام و مسلمانان و معاون و شریك در نابودی احكام هستند، و بر مسلمانان لازم است با این خیانتكاران چه دولت ها و چه تجّار قطع رابطه كنند، و آنها را ملزم به توبه و ترك روابط با این گونه دولت ها كنند.
(مسأله 2199) اگر عدّه ای از مسلمانان به دسته دیگر تجاوز نمایند بر مسلمانان لازم است موجبات فیصله اختلافات و اصلاح بین آنان را فراهم سازند، و اگر به هیچ وجه اصلاح ممكن نباشد، بر همه مسلمانان واجب است كه با دسته متجاوز و باغی مقابله كنند تا از تجاوز دست بردارند; و قتال با دسته متجاوز در ماههای حرام اشكال ندارد.
(مسأله 2200) اگر در هر گوشه از جهان، مسلمانی مظلوم واقع شود و حقوق اوّلیّه او مورد تجاوز و تعدّی قرار بگیرد، بر هر فردی كه ندای مظلومیّت او را می شنود واجب است در حدّ توان كمك نماید، هر چند با اظهار همدردی باشد.
دفاع از حقوق شخصی
(مسأله 2201) اگر كسی به انسان یا ناموس یا خویشان و بستگان او یا به مسلمان دیگری به قصد كشتن یا تجاوز هجوم آورد، بر انسان واجب است به هر صورت ممكن در حدّ دفع تهاجم و مناسب با آن دفاع نماید; هر چند منجر به كشته شدن مهاجم شود، ولی باید سعی كند تا وقتی كه راه خفیف تر یا فرار میسّر است، دست به كار شدید و خشن نزند.
(مسأله 2202) اگر انسان مورد تهاجم قرار گیرد و نتواند به تنهایی از جان و ناموس
[353]
خود دفاع كند واجب است از دیگران كمك بگیرد، هرچند از ستمكاران باشند.
(مسأله 2203) اگر دزدی به قصد بردن مال انسان یا بستگان او هجوم آورد، انسان حق دارد با رعایت مراتب دفاع كند، هرچند به كشته شدن مهاجم بینجامد.
(مسأله 2204) اگر هنگام دفاع با رعایت مراتب آن به شخص تجاوزگر زیان مالی و جانی یا نقص عضو وارد شود، دفاع كننده ضامن نیست، ولی اگر درجات خفیف تر یا فرار میسّر باشد و دفاع كننده هم متوجّه این جهت بوده و با این حال به مراحل بالاتر و شدیدتر عمل نموده باشد، ضامن است و در هر صورت اگر از سوی مهاجم به دفاع كننده خسارتی برسد شخص مهاجم ضامن است.
(مسأله 2205) اگر انسان به گونه ای بر مهاجم پیروز شود كه وی دیگر توان تهاجم نداشته باشد، دفاع كننده حقّ زدن یا زخمی كردن و یا كشتن وی را ندارد و محاكمه و مجازات او با حاكم شرع است.
(مسأله 2206) كسی كه مرد بیگانه ای را با همسر، دختر یا یكی از زنان خویشاوند خود بیابد، چنانچه او قصد تجاوز به آنان را داشته باشد، باید به هر شیوه ممكن از حریم آنان دفاع نماید; هرچند به كشته شدن تجاوزگر بینجامد; بلكه باید از تجاوز به ناموس مسلمانان دیگر هم دفاع كند. و در هر حال رعایت مراتب دفاع لازم است، و با رعایت مراتب، انسان ضامن خسارت او نیست; ولی اگر با وجود مراتب پایین تر دست به كار شدیدتر بزند، بنابر احتیاط ضامن است.
(مسأله 2207) اگر كسی برای اطّلاع بر ناموس یا اَسرار شخصی افراد یا برای دیدن بدن نامحرم ـ به طور عادی یا با دوربین و نظایر آن ـ به درون خانه های مردم نگاه كند، باید در مرحله اوّل او را نهی كرد، و در صورت ادامه دادن، با رعایت مراتب از او جلوگیری نمود; اگرچه به مجروح یا كشته شدن او بینجامد.
(مسأله 2208) دفاع از جان خود و بستگان جایز، بلكه گاهی واجب است، هرچند احتمال دهد یا یقین كند كه در این راه كشته می شود. ولی در دفاع از مال اگر یقین به كشته شدن داشته باشد، دفاع واجب نیست بلكه احتیاط در ترك آن است.
(مسأله 2209) اگر انسان از طریق معقولی گمان كند شخصی قصد هجوم به جان یا مال و یا ناموس وی را دارد و با رعایت مراتب دفاع در مقام دفاع خسارتی به مهاجم
[354]
برساند و بعد معلوم شود اشتباه كرده گناهكار نیست; ولی ضامن خسارتی كه وارد نموده می باشد.
(مسأله 2210) اگر حیوان درنده ای كه متعلّق به شخص دیگری است به انسان حمله كند; انسان حق دارد از خود دفاع نماید، و با رعایت مراتب اگر به حیوان خسارتی وارد شود ضامن نیست; مگر در موردی كه انسان متجاوز باشد.
(مسأله 2186) جهاد بر دو نوع است: «ابتدایی» و «دفاعی». «جهاد ابتدایی» آن است كه مسلمانان به منظور دعوت كفّار و مشركین به اسلام و عدالت و یا جلوگیری از نقض پیمان اهل ذمّه یا طغیان باغیان (شورشیان مسلح) بر امام واجب الطّاعه مسلمین، نیروی نظامی به مناطق آنان گسیل دارند. در حقیقت هدف از جهاد ابتدایی كشور گشایی نیست، بلكه دفاع از حقوق فطری انسان هایی است كه توسّط قدرت های كفر و شرك و طغیان از خدا پرستی و توحید، عدالت و شنیدن و پذیرش آزادانه احكام خداوند محروم شده اند. ولی «جهاد دفاعی» زمانی است كه دشمن به مرز و بوم مسلمانان هجوم آورد و قصد تسلّط سیاسی یا فرهنگی و اقتصادی نسبت به آنان داشته باشد; و ممكن است جهاد در برابر باغیان در زمانی كه به حمله مسلحانه دست زده اند نیز جهاد دفاعی محسوب گردد.
(مسأله 2187) شركت در جهاد بر كسی واجب است كه بالغ، عاقل، مرد و آزاد باشد، و نابینا، پیر، زمین گیر و مبتلا به بیماری نباشد كه نتواند وظیفه اش را انجام دهد.
(مسأله 2188) گریختن از صحنه جهاد جایز نیست; مگر این كه ترك صحنه جهاد به منظور جا به جایی از جبهه ای به جبهه دیگر یا برای تدارك نیروی بیشتر باشد.
ــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ وسائل الشیعة، كتاب الجهاد، باب اوّل از ابواب «جهاد العدو»، حدیث 13.
[351]
(مسأله 2189) اگر ادامه جهاد نیاز به به كمك های مادی داشته باشد، بر همه كسانی كه تمكن مالی دارند واجب است به قدر توانایی كمك نمایند.
(مسأله 2190) شركت در جهاد ابتدایی یا دفاعی واجب كفایی است; پس اگر افراد به اندازه كافی شركت نكنند، بر همه كسانی كه شرایط آن را داشته باشند واجب است كه به جهاد بروند.
(مسأله 2191) اگر پدر و مادر، فرزند خود را از شركت در جهاد ابتدایی یا دفاعی نهی نمایند، در صورتی كه جهاد بر او واجب عینی باشد نهی آنان تأثیری ندارد و باید در جهاد شركت كند; ولی اگر جهاد بر او واجب كفایی باشد و نیروی كافی در جبهه حضور داشته باشد، چنانچه شركت در جهاد موجب اذیت و آزار پدر و مادر باشد، مخالفت با آنان جایز نیست.
(مسأله 2192) اگر دشمن بر سرزمین مسلمانان و سرحدّات آن هجوم نماید، بر همه مسلمانان واجب است به هر وسیله ممكن و نثار جان و مال از آن دفاع كنند، و در دفاع به اجازه حاكم شرع نیازی نیست.
(مسأله 2193) بر مسلمانان واجب است نقشه هایی را كه بیگانگان برای سلطه بر كشورهای اسلامی یا سلطه سیاسی اقتصادی، نظامی و یا فرهنگی بر آنان كشیده اند برهم زده و از سلطه آنان پیشگیری كنند.
(مسأله 2194) اگر بیگانگان از راه های مختلف مانند فرستادن امواج رادیویی یا تلویزیونی یا ماهواره ای و مانند آن در صدد ضربه زدن به اعتقادات و فرهنگ مسلمانان باشند، دفاع از فرهنگ و اعتقادات اسلامی بر هر مسلمانی واجب است; و شایسته است از راه تقویت فرهنگ و اعتقادات مسلمانان واستفاده از فراورده های علمی از ضربه زدن دشمن به آن جلوگیری شود، و از راه های دیگر ـ مگر در موارد ضرورت ـ استفاده نشود.
(مسأله 2195) اگر در روابط سیاسی بین دولت های اسلامی و سایر دولت ها، خوف آن باشد كه بیگانگان بر ممالك اسلامی تسلّط پیدا كنند ـ چه تسلّط سیاسی و چه اقتصادی باشد ـ لازم است بر مسلمانان كه با این نحو روابط مخالفت كنند، و دول اسلامی را به قطع این گونه روابط الزام كنند.
(مسأله 2196) اگر در روابط تجاری با بیگانگان خوف آن باشد كه به بازار مسلمین
[352]
صدمه اقتصادی وارد شود و موجب استثمار تجاری و اقتصادی گردد، قطع این گونه روابط واجب است و این نحو تجارت حرام است.
(مسأله 2197) انعقاد پیمان های سیاسی و تجاری بین یكی از دول اسلامی و اجانب كه مخالف مصلحت اسلام و مسلمانان باشد، جایز نیست و اگر دولتی اقدام به آن نمود، بر سایر دول اسلامی واجب است با وسایل ممكن آن را به قطع چنین رابطه ای الزام كنند.
(مسأله 2198) روابط تجاری و سیاسی با دولت هایی كه در حال جنگ با اسلام و مسلمانان هستند در صورتی كه موجب تقویت آنان گردد، جایز نیست، وبر مسلمانان لازم است كه به هر نحو ممكن است با این نحو روابط مخالفت كنند و بازرگانانی كه با آنان و عمّال آنان روابط تجاری دارند، خائن به اسلام و مسلمانان و معاون و شریك در نابودی احكام هستند، و بر مسلمانان لازم است با این خیانتكاران چه دولت ها و چه تجّار قطع رابطه كنند، و آنها را ملزم به توبه و ترك روابط با این گونه دولت ها كنند.
(مسأله 2199) اگر عدّه ای از مسلمانان به دسته دیگر تجاوز نمایند بر مسلمانان لازم است موجبات فیصله اختلافات و اصلاح بین آنان را فراهم سازند، و اگر به هیچ وجه اصلاح ممكن نباشد، بر همه مسلمانان واجب است كه با دسته متجاوز و باغی مقابله كنند تا از تجاوز دست بردارند; و قتال با دسته متجاوز در ماههای حرام اشكال ندارد.
(مسأله 2200) اگر در هر گوشه از جهان، مسلمانی مظلوم واقع شود و حقوق اوّلیّه او مورد تجاوز و تعدّی قرار بگیرد، بر هر فردی كه ندای مظلومیّت او را می شنود واجب است در حدّ توان كمك نماید، هر چند با اظهار همدردی باشد.
دفاع از حقوق شخصی
(مسأله 2201) اگر كسی به انسان یا ناموس یا خویشان و بستگان او یا به مسلمان دیگری به قصد كشتن یا تجاوز هجوم آورد، بر انسان واجب است به هر صورت ممكن در حدّ دفع تهاجم و مناسب با آن دفاع نماید; هر چند منجر به كشته شدن مهاجم شود، ولی باید سعی كند تا وقتی كه راه خفیف تر یا فرار میسّر است، دست به كار شدید و خشن نزند.
(مسأله 2202) اگر انسان مورد تهاجم قرار گیرد و نتواند به تنهایی از جان و ناموس
[353]
خود دفاع كند واجب است از دیگران كمك بگیرد، هرچند از ستمكاران باشند.
(مسأله 2203) اگر دزدی به قصد بردن مال انسان یا بستگان او هجوم آورد، انسان حق دارد با رعایت مراتب دفاع كند، هرچند به كشته شدن مهاجم بینجامد.
(مسأله 2204) اگر هنگام دفاع با رعایت مراتب آن به شخص تجاوزگر زیان مالی و جانی یا نقص عضو وارد شود، دفاع كننده ضامن نیست، ولی اگر درجات خفیف تر یا فرار میسّر باشد و دفاع كننده هم متوجّه این جهت بوده و با این حال به مراحل بالاتر و شدیدتر عمل نموده باشد، ضامن است و در هر صورت اگر از سوی مهاجم به دفاع كننده خسارتی برسد شخص مهاجم ضامن است.
(مسأله 2205) اگر انسان به گونه ای بر مهاجم پیروز شود كه وی دیگر توان تهاجم نداشته باشد، دفاع كننده حقّ زدن یا زخمی كردن و یا كشتن وی را ندارد و محاكمه و مجازات او با حاكم شرع است.
(مسأله 2206) كسی كه مرد بیگانه ای را با همسر، دختر یا یكی از زنان خویشاوند خود بیابد، چنانچه او قصد تجاوز به آنان را داشته باشد، باید به هر شیوه ممكن از حریم آنان دفاع نماید; هرچند به كشته شدن تجاوزگر بینجامد; بلكه باید از تجاوز به ناموس مسلمانان دیگر هم دفاع كند. و در هر حال رعایت مراتب دفاع لازم است، و با رعایت مراتب، انسان ضامن خسارت او نیست; ولی اگر با وجود مراتب پایین تر دست به كار شدیدتر بزند، بنابر احتیاط ضامن است.
(مسأله 2207) اگر كسی برای اطّلاع بر ناموس یا اَسرار شخصی افراد یا برای دیدن بدن نامحرم ـ به طور عادی یا با دوربین و نظایر آن ـ به درون خانه های مردم نگاه كند، باید در مرحله اوّل او را نهی كرد، و در صورت ادامه دادن، با رعایت مراتب از او جلوگیری نمود; اگرچه به مجروح یا كشته شدن او بینجامد.
(مسأله 2208) دفاع از جان خود و بستگان جایز، بلكه گاهی واجب است، هرچند احتمال دهد یا یقین كند كه در این راه كشته می شود. ولی در دفاع از مال اگر یقین به كشته شدن داشته باشد، دفاع واجب نیست بلكه احتیاط در ترك آن است.
(مسأله 2209) اگر انسان از طریق معقولی گمان كند شخصی قصد هجوم به جان یا مال و یا ناموس وی را دارد و با رعایت مراتب دفاع در مقام دفاع خسارتی به مهاجم
[354]
برساند و بعد معلوم شود اشتباه كرده گناهكار نیست; ولی ضامن خسارتی كه وارد نموده می باشد.
(مسأله 2210) اگر حیوان درنده ای كه متعلّق به شخص دیگری است به انسان حمله كند; انسان حق دارد از خود دفاع نماید، و با رعایت مراتب اگر به حیوان خسارتی وارد شود ضامن نیست; مگر در موردی كه انسان متجاوز باشد.